آگاهی فرگشت و داروینیسم
نظریه فرگشت داروین
با این‌که واژه‌های داروین و فرگشت تقریبا برای همه آشنا هستند، شمار بسیار کمی از مردم می‌دانند که نظریه فرگشت داروین در عمل چه می‌کند. در این قسمت با بیانی که همه بفهمند، این نظریه توضیح داده خواهد شد. اما پیش از آن که بتوانید آن را درک کنید، لازم است با مفاهیم کلیدی زیر آشنا شوید.
گوناگونی
هیچ دو موجودی دقیقا یکسان نیستند. اگر خواهر و برادرهایی دارید، به‌آن‌ها نگاه کنید و آنان را با خودتان مقایسه کنید. آیا همهٔ بچه‌ها در خانوادهٔ شما هم قد هستند؟ آیا شماره پای همه آن‌ها با هم یکی است؟ دماغشان یک شکل است؟ آیا بعضی سریع‌تر می‌دوند؟
هر چه بیشتر نگاه کنید متوجه تفاوت‌های بیشتری می‌شوید. اما شما و خواهر و برادرهای‌تان والدین مشترکی دارید. آیا نباید شما دقیقا مانند هم باشید؟ جواب منفی است.
هر انسان و حیوان ترکیب بی‌مانندی از ژن‌هایی است که از والدین خود به ارث برده است. مانند دانه‌های برف که هیچ یک از آن‌ها دقیقا مانند دیگری نیست. حتی حیوانات که شبیه یکدیگرند مثل موش یا ماهی، وقتی از نزدیک بررسی می‌شوند معلوم میشود که با هم تفاوت دارند. این تفاوت میان جانوران مشابه گوناگونی خوانده میشود.
مدت‌ها پس از داروین، علت گوناگونی کشف شد. اما لازم نیست متخصص ژنتیک باشیم، کافی است گوناگونی‌ها را ببینیم.
توارث
تا به حال متوجه شده‌اید که بچه‌ها شبیه والدین‌شان می‌شوند؟ هیچ‌کس تاکنون نسخه بدیل دقیق پدر یا مادر خود نشده است اما والدین و بچه‌هایشان همیشه به نحوی با هم شباهت دارند. آیا مادر شما دو دست، دو پا، دو چشم، یک سر و ده انگشت ندارد؟ پس شما هم دارید. اگر پدر و مادرتان دماغ بزرگی داشته باشند، احتمالا شما هم دماغتان بزرگ است. اگر والدین شما کوتاه قد باشند، احتمالا شما هم قد کوتاهی خواهید داشت. این موارد در مورد همه خانواده‌ها صدق می‌کند. مثل خانواده دوست‌تان، اگر پدر و مادر دوست‌تان قهوه‌ای پوست باشند، پوست دوست شما نیز احتمالا قهوه‌ای است.
برای خانواده‌های غیر انسانی هم همین ماجرا ادامه دارد. گربه سیاه، همیشه گربه سیاه می‌زاید، او هرگز توله سگ یا تمساح به‌دنیا نمی‌آورد.این به‌نظر روشن می‌آید اما یک جنبهٔ مهم فرگشت است. حتی کوچک‌ترین صفات ممکن است از طریق والدین به نسل‌های بعد منتقل شود. این یعنی توارث.
افزایش جمعیت
در عالم طبیعت، همه حیوانات و گیاهان، فرزندان بسیار بیشتر از آن تعداد که می‌توانند باقی بمانند به دنیا می‌آورند. به عنوان مثال یک جفت خرگوش را ببینید. هر ماده خرگوش در سال ۲۰ بچه به دنیا می‌آورد. ده ماده خرگوش، در یک سال ۲۰۰ بچه به دنیا می‌آورند. با همین روال چند سال بعد، یک میلیارد خرگوش خواهیم داشت.
حالا این را تصور کنید: همین گرایش به ازدیاد جمعیت تقریبا درباره همه انواع صدق می‌کند: قورباغه، بز، گوسفند، مگس، ماهی و… . نام این گرایش موجودات زنده به زادن بچه‌هایی بیشتر از آن تعداد که نیاز دارند بیش‌باروری است.
اگر قرار بود همه بچه‌های حیوانات زنده می‌ماندند آن‌وقت کل دنیا پر از حیوان می شد و دیگر جایی نمی‌ماند.
اما روشن است که این‌طور نیست. پس آن همه حیوان چه می‌شوند و کجا می‌روند؟
تصویر فوق، دوره‌های زمین‌شناسی را همراه با عمر زمین نشان می‌دهد. هر دوره نیز محل پیدایش یک موجود خاص بوده است.
عمر کره زمین
در زمان‌های قدیم هیچ‌کس نمی‌دانست که عمر زمین چقدر است. برخی مردم تصور می‌کردند که زمین فقط شش‌هزار سال دارد. عده دیگری این‌طور می‌اندشیدند که شاید عمر آن سی‌هزار یا صدهزار سال است. اما اکتشافات زمین‌شناختی و دیرین‌شناختی در قرن نوزدهم(زمان حیات داروین) نشان دادند که کره زمین بسیار پیرتر از آن است، دست‌کم میلیون‌ها سال.
داروین می‌دانست که فرگشت در طی زمان بسیار طولانی اتفاق می‌افتد؛ پس همواره بر آن بود که ثابت کند عمر زمین نیز به همین نسبت طولانی است.
در قرن بیستم دانشمندان برای نخستین‌بار توانستند با به کار بردن روش‌های پیچیده و علمی عمر زمین را به دقت اندازه بگیرند. امروزه می‌دانیم که زمین در حدود ۴.۵ میلیارد سال عمر دارد! این زمان برای فرگشت نه تنها کافی است بلکه زیاد هم هست.
تغییر محیط زیست
در بیشتر شهرها و کشورها، هوای امسال معمولا شبیه هوای سال بعد است. در فنیکس، هوا تابستان‌ها بسیار گرم است. در مینه‌سوتا، هر زمستان برف می‌بارد. الگوهای آب و هوا تقریبا همواره ثابت است. دست کم در دوران زندگی یک نفر این‌طور به‌نظر می‌آید.
اما در گذر دوران‌های طولانی، آب‌وهوای زمین و محیط زیست تغییرات بسیار زیادی به خود دیده‌اند. در زمان‌های خیلی قبل، بیابان صحرا پوشیده از گیاهان بود. هاوایی هنوز جزیره نبود و زیر آب قرار داشت.
در طول تاریخ زمین، آب‌وهوای این سیاره بارها و بارها به شکل‌های مختلف دگرگون شده است.
داروین می‌دانست که تغییرات محیط‌زیست، عنصر مهمی در نظریه اوست. هر زمان که محیط‌زیستی تغییر می‌کند، جانداران آن برای بقا باید با آن شرایط سازگار شوند.
درباره
برای آموزش و توضیح فرگشت به‌زبانی ساده و همه فهم، دو مجموعه «فرگشت برای نوجوانان» و «فرگشت به زبان ساده» در حال تهیه است که به مرور در سایت قرار می‌گیرند. /
منبع مطالب: خلاصه شده از فصل ششم کتاب داروین و نظریه تکامل.
منبع عکس: کتاب فرگشت و ژنتیک.
توضیحات: در متن اصلی از واژه تکامل استفاده شده بود که در اینجا به فرگشت تغییر پیدا کرده است.